Samenvatting
De Volkskrant heeft in het artikel “De Volkskrant dient klacht in tegen De Groene Amsterdammer” bericht over de klachtprocedure tussen de Volkskrant en De Groene Amsterdammer bij de Raad voor de Journalistiek over het Groene-artikel “Wij waren hun enige hoop”. In dat verband heeft de Volkskrant haar bevindingen uit een eerdere publicatie over vermeende financiële malversaties bij stichting Mayday Rescue aangehaald. Die bevindingen moeten worden gelezen in de context van de berichtgeving over de klachtprocedure bij de Raad. Om die reden bestaat geen aanleiding voor het oordeel dat de Volkskrant op onjuiste en lasterlijke wijze heeft bericht over de overleden echtgenoot van E. Winberg (klaagster) en/of Mayday Rescue, waarvan klaagster directeur was. Van andere relevante onjuistheden is niet gebleken. In zoverre heeft de Volkskrant journalistiek zorgvuldig gehandeld.
Pas op de zitting heeft klaagster bezwaar gemaakt tegen het niet toepassen van wederhoor. Zij had zich met dat bezwaar echter eerst tot de Volkskrant moeten wenden. De Raad heeft dat klachtonderdeel daarom niet inhoudelijk behandeld.
Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van
E. Winberg
tegen
de hoofdredacteur van de Volkskrant
Mevrouw E. Winberg (klaagster) heeft op 13 december 2021 een klacht ingediend tegen de hoofdredacteur van de Volkskrant. Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie betrokken van de Volkskrant van 18 februari 2022.
De klacht is behandeld op de zitting van de Raad van 25 maart 2022. Klaagster was daar aanwezig, vergezeld door de heer C. Vrieswijk. Namens de Volkskrant zijn mevrouw A. Kranenberg, adjunct-hoofdredacteur, mevrouw A. van Es en mevrouw A. Stoffelen, journalisten, en de heer M. van Breda, bedrijfsjurist bij DPG Media, verschenen. Kranenberg heeft het standpunt van de Volkskrant toegelicht aan de hand van een notitie.
DE FEITEN
Op 14 september 2021 verscheen op de website van de Volkskrant een artikel met de kop “De Volkskrant dient klacht in tegen De Groene Amsterdammer”. De intro van het artikel luidt:
“De Volkskrant heeft een klacht ingediend bij de Raad voor de Journalistiek over een artikel in De Groene Amsterdammer. Volgens de hoofdredactie van de krant worden in het Groene-artikel onjuiste beweringen en beschuldigingen gedaan over verslaggeving door de Volkskrant. De suggestie wordt gewekt dat deze krant desinformatie verspreidt. De redactie is niet om wederhoor gevraagd.”
Het artikel bevat onder meer de volgende passage:
“In het artikel ‘Wij waren hun enige hoop’ bericht opinietijdschrift De Groene Amsterdammer op 8 september over de ondergang van Mayday Rescue, de Nederlandse stichting achter de Syrische reddingsorganisatie de Witte Helmen. De Volkskrant onthulde in juli 2020 dat bij stichting Mayday sprake was van een nalatige financiële boekhouding. Bestuurders deelden zichzelf salarissen toe boven de Balkenende-norm. Ook was sprake van een onverantwoorde cashtransactie waarbij bonnen zijn vervalst.
Mayday-oprichter James Le Mesurier kwalificeerde deze transactie zelf als fraude, in een e-mail vlak voor zijn overlijden in november 2019. De publicaties in de Volkskrant waren internationaal de eerste keer dat de financiële misstanden bij Mayday naar buiten kwamen.
Fraudeframe
Deze feiten zijn tot op heden niet weerlegd. Het Groene-artikel plaatst deze berichtgeving desondanks in een context van desinformatie, onder meer door te stellen dat de Volkskrant heeft bijgedragen aan een ‘fraudeframe’. Op deze beschuldiging is geen wederhoor gevraagd.
De Groene Amsterdammer stelt zich op het standpunt dat wederhoor niet nodig was, omdat het verhaal in de Volkskrant een openbare bron is die voor zich spreekt. Het klopt volgens hoofdredacteur Xandra Schutte niet dat de feiten van de Volkskrant tot op heden niet zijn weerlegd. Dat was volgens haar al gebleken uit een accountantsrapport voordat de krant hierover publiceerde. ‘De Groene beticht de Volkskrant niet van desinformatie, dat zou opzet veronderstellen’, stelt Schutte. ‘We betwisten de feiten die de Volkskrant in haar artikelen aandraagt voor de fraude-claim.’”
De zinsnede “onthulde in juli 2020” bevat een link naar een publicatie van de Volkskrant van 17 juli 2020 van de hand van Van Es en Stoffelen met de kop “De zwarte bladzijde van de Witte Helmen” en de bovenkop “Reconstructie fraude donorgeld”. De intro van dit artikel luidt:
“Tijdens de burgeroorlog in Syrië groeien de reddingswerkers van hulporganisatie Witte Helmen internationaal uit tot helden. Maar begin november 2019 wordt oprichter James Le
Mesurier dood aangetroffen. Niet lang daarvoor legde hij een bekentenis af.”
Klaagster heeft eerder, op 12 oktober 2021, een klacht ingediend tegen Van Es, Stoffelen en de hoofdredacteur van de Volkskrant. De voorzitter en secretaris van de Raad hebben die klacht opgevat als (alleen) te zijn gericht tegen de publicatie van 17 juli 2020. Daarin wordt bericht over het overlijden van de echtgenoot van klaagster en de problemen bij stichting Mayday Rescue, waarvan zij directeur was. Dat artikel zou volgens klaagster opnieuw zijn gepubliceerd door de link naar die publicatie in het artikel van 14 september 2021. De voorzitter en de secretaris van de Raad hebben in hun conclusie beslist dat de klacht tegen de publicatie van 17 juli 2020 evident niet-tijdig is ingediend (VS 2021-24, niet gepubliceerd).
De Raad heeft het beroep van klaagster tegen deze conclusie op 14 december 2021 ongegrond verklaard (RvdJ 2021/B9, niet gepubliceerd).
De in het artikel van 14 september 2021 bedoelde klacht van de Volkskrant tegen De Groene Amsterdammer ging over de publicatie “Wij waren hun enige hoop”. Daarin heeft De Groene Amsterdammer een reconstructie gemaakt van de ondergang van stichting Mayday Rescue en in dat verband ook aandacht besteed aan berichtgeving van de Volkskrant (zie RvdJ 2022/1).
DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN
Klaagster voert, kort samengevat, het volgende aan. Zij stelt voorop dat haar klacht uitsluitend betrekking heeft op het artikel van 14 september 2021. Om de context te begrijpen moet het artikel echter wel worden gelezen in het licht van het daaraan voorafgaande artikel van 17 juli 2020.
In het artikel van 14 september 2021 wordt een aantal onjuiste en lasterlijke beweringen gedaan, zoals over de bestuurders van Mayday Rescue, die zichzelf salarissen boven de Balkenende-norm toebedeelden. Mayday Rescue hoefde niet aan de Balkenende-norm te voldoen, maar bovendien kwamen de salarissen niet boven die norm uit. Deze bewering is alleen opgenomen om een negatief beeld te schetsen en is daarmee tendentieus.
Verder blijkt uit een rapport van Grant Thornton dat de cashtransactie volledig verantwoord was en dat geen sprake was van fraude. De journalisten van de Volkskrant hadden inzage in het relevante deel van dat rapport voorafgaand aan de publicatie van het artikel van 17 juli 2020. Zij baseren zich op aantijgingen die afkomstig zijn van een onbetrouwbare bron en die klaagster in het kader van andere mediaonderzoeken heeft weerlegd.
Daarnaast is onjuist dat de publicaties in de Volkskrant “internationaal de eerste keer [waren] dat de financiële misstanden bij Mayday naar buiten kwamen”; zij waren namelijk de énige publicaties waarin zo over Mayday is bericht. Andere media spreken juist tegen dat sprake was van financiële misstanden.
Het heeft klaagster gekwetst en beschadigd dat de Volkskrant op deze wijze heeft bericht over Mayday en het overlijden van haar echtgenoot, terwijl hij juist – door verkeerde adviezen – de schuld op zich heeft willen nemen zodat het goede werk van de Witte Helmen niet teniet zou worden gedaan.
Op de zitting heeft klaagster hieraan nog toegevoegd dat de Volkskrant ten onrechte geen wederhoor bij haar heeft toegepast.
De Volkskrant meent dat de klacht in essentie betrekking heeft op de berichtgeving van 17 juli 2020. In het artikel van 14 september 2021 wordt weliswaar daarnaar verwezen, maar de publicatie gaat voornamelijk over de klacht van de Volkskrant tegen De Groene Amsterdammer. De Raad heeft eerder geconcludeerd dat de klacht van klaagster tegen het artikel van 17 juli 2020 evident niet-tijdig is ingediend en dat de link naar die publicatie in het artikel van 14 september 2021 geen nieuwe, zelfstandige publicatie is. Voor zover de klacht feitelijk gaat over het artikel van 17 juli 2020 moet die buiten beschouwing blijven of worden afgewezen.
Verder is niet juist dat de Volkskrant als enige heeft gepubliceerd over financiële misstanden bij Mayday. Maar ook als dat wel zo is, dan is daarmee de bewering dat de publicaties van de Volkskrant “internationaal de eerste keer [waren]” niet feitelijk onjuist.
De Volkskrant voert verder aan dat het rapport van Grant Thornton tot op heden niet openbaar is. Bovendien is geen nieuwe informatie publiek geworden die een ander licht werpt op de feiten. In het artikel staat dan ook terecht dat de feiten tot op heden niet zijn weerlegd. Daarbij wijst de Volkskrant erop dat in het kader bij het artikel van 17 juli 2020 al is gesproken over het Thornton-rapport. Ook heeft zij twee medewerkers van Mayday gesproken die hebben toegegeven dat zij hebben meegewerkt aan het vervalsen van bonnetjes.
Tot slot maakt de Volkskrant er bezwaar tegen dat klaagster op de zitting aan haar klacht toevoegt dat geen wederhoor is toegepast. Overigens bestond er geen reden voor het toepassen van wederhoor omdat de bevindingen uit het artikel van 17 juli 2020 slechts worden herhaald en klaagster eerder alleen ‘off the record’ met de Volkskrant wilde spreken.
BEOORDELING VAN DE KLACHT
Volgens artikel 2a lid 1 van het Reglement voor de werkwijze van de Raad moet een klager zich met zijn bezwaren eerst wenden tot het medium, voordat hij zijn klacht bij de Raad kan indienen. Dit brengt mee dat een klager de klacht die hij door de Raad wil laten beoordelen in (min of meer) dezelfde bewoordingen/strekking eerst aan het medium moet hebben voorgelegd. Achtergrond van deze bepaling is dat – in het kader van een goede zelfregulering door de media – uitgangspunt verdient te zijn dat partijen eerst samen overleg voeren om te bezien of zij tot een minnelijke oplossing van het probleem kunnen komen. Dit uitgangspunt geldt ook ten aanzien van nieuwe klachtonderdelen over eenzelfde publicatie: een klager zal die nieuwe onderdelen eerst aan het medium moeten voorleggen, voordat hij die ter beoordeling aan de Raad kan voorleggen. Het uitbreiden van de inhoud/strekking van de klacht bij de Raad is niet de geëigende weg.
Vast staat dat klaagster het op de zitting geuite bezwaar over het niet toepassen van wederhoor niet eerst heeft voorgelegd aan de Volkskrant. De Raad zal dit onderdeel van de klacht dan ook niet inhoudelijk behandelen.
Het artikel van 14 september 2021 gaat over de klacht van de Volkskrant tegen het door De Groene Amsterdammer gepubliceerde artikel “Wij waren hun enige hoop”. Dat artikel beschrijft de ondergang van stichting Mayday Rescue en besteedt aandacht aan de publicatie van de Volkskrant van 17 juli 2020. Deze laatste publicatie had in de kern betrekking op vermeende financiële malversaties bij Mayday Rescue. In haar klacht heeft de Volkskrant bezwaar gemaakt tegen de wijze waarop De Groene Amsterdammer over het Volkskrant-artikel heeft bericht.
Het is begrijpelijk en journalistiek toelaatbaar dat de Volkskrant, om haar lezers goed te informeren, de kern van de bevindingen uit de publicatie van 17 juli 2020 kort heeft aangehaald. Niet is gebleken dat dit op een onjuiste wijze is gebeurd. Die bevindingen moeten worden gelezen in de context van de berichtgeving over de klachtprocedure tussen de Volkskrant en De Groene Amsterdammer. Uit die context blijkt dat de Volkskrant niet opnieuw heeft onderzocht of sprake was van financiële malversaties, maar dat zij heeft beoogd haar standpunt in de klachtprocedure weer te geven.
Ook de door klaagster gewraakte (en wellicht minder gelukkig geformuleerde) zin “Deze feiten zijn tot op heden niet weerlegd” moet in dit licht worden gelezen. Zo staat direct na deze zin dat het artikel van De Groene Amsterdammer de berichtgeving van de Volkskrant in verband brengt met desinformatie, onder meer door een bijdrage aan een ‘fraudeframe’. En verderop is vermeld dat het volgens de hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer niet klopt dat de feiten van de Volkskrant tot op heden niet zijn weerlegd.
Bovendien mocht de Volkskrant schrijven dat haar publicaties “internationaal de eerste keer [waren] dat de financiële misstanden bij Mayday Rescue naar buiten kwamen”. Dat de Volkskrant mogelijk de énige was, zoals klaagster heeft aangevoerd, maakt het citaat nog niet onjuist.
Gelet op de context van de berichtgeving bestaat geen aanleiding voor de conclusie dat de Volkskrant op onjuiste en/of onnodig grievende wijze heeft bericht over de overleden echtgenoot van klaagster en/of Mayday Rescue. Voor zover de klacht inhoudelijk is behandeld, heeft de Volkskrant journalistiek zorgvuldig gehandeld.
Relevante punten uit de Leidraad: A. en C.
Relevante eerdere conclusies: RvdJ 2022/11 en RvdJ 2021/33
Relevant artikel uit het Reglement voor de werkwijze van de Raad: 2a
CONCLUSIE
De Raad heeft het klachtonderdeel over het niet toepassen van wederhoor niet inhoudelijk behandeld. Verder heeft de Volkskrant journalistiek zorgvuldig gehandeld.
Zo vastgesteld door de Raad op 10 juni 2022 door mr. J.W. Bockwinkel, voorzitter, S.A. Agterberg, L.A.M.M. Donders, J. Hoogenberg en mw. A. Pruis, leden in tegenwoordigheid van mw. mr. D.C. Koene, secretaris, en mr. G.A. van de Sluis, plaatsvervangend secretaris.