X, Y en Z / S. Keukenkamp en de hoofdredacteur van de Stentor

Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van

X, Y en Z

tegen

S. Keukenkamp en de hoofdredacteur van de Stentor

De heer X te [woonplaats] heeft op 1 oktober 2019 mede namens de heer Y en de heer Z (klagers) een klacht ingediend tegen de heer S. Keukenkamp en de hoofdredacteur van de Stentor. Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie van klagers en de heer A. Besse, hoofdredacteur, betrokken van 2 en 23 oktober 2019 en van 1 november 2019.

De klacht is behandeld op de zitting van de Raad van 8 november 2019 in aanwezigheid van klagers. Keukenkamp en de Stentor zijn daar niet verschenen.

DE FEITEN

Op 18 augustus 2019 is op de website van de Stentor een artikel van de hand van Keukenkamp verschenen met de kop “Wiet en pillen op Lowlands in Biddinghuizen: Genoeg drugs, maar ook geen Sziget-achtige toestanden”. De intro van het artikel luidt:
“Een joint, xtc of ketamine. Van drugs op festival Lowlands in Biddinghuizen kijkt niemand op. Wel verbazen de festivalgangers zich over de grootschalige drugshandel waar vorige week twee Nederlanders voor werden opgepakt tijdens het Hongaarse festival Sziget. Kan dat ook op Lowlands? Op zoek naar wiet en pillen op de festivalcamping. ,,Voordat je het weet lig je schuimbekkend in de greppel.””
Verder bevat het artikel onder de subkop “’Coke bij je?’” de volgende passage:
“Iets verderop op de camping is de sfeer opperbest bij een vriendengroep uit [woonplaats]. De buren vertelden over de avond ervoor. Het zou ‘erg gezellig’ zijn geweest bij [woonplaats]ers. ,,Op Lowlands is wel wat te koop, maar de meesten nemen zelf iets mee”, legt [Z] (27) uit terwijl zijn maatje in de weer is met een fles lachgas.
Hij noemt op wat de groep in de tent heeft liggen. ,,XTC, ketamine en LSD. Heeft iemand ook een beetje coke bij zich?”, vraagt [Z] zich hardop af om daaraan toe te voegen: ,,Op Lowlands is wel begrip voor de drugsgebruiker.” Zijn vriend [Y] (28), met een safari-hoed op: ,,Het is heel normaal om op een festival drugs te gebruiken. Hier wordt het ook niet gelijk geassocieerd met criminelen””
Bij het artikel is een foto van klagers geplaatst. In het onderschrift zijn hun volledige namen en hun woonplaats vermeld.

Een vergelijkbaar artikel is een dag later in de papieren editie verschenen, waarbij ook de foto van klagers is gepubliceerd.

Vervolgens hebben klagers hun bezwaren tegen de publicatie aan de Stentor kenbaar gemaakt. Na enige correspondentie hebben klagers uiteindelijk aan de Stentor verzocht hun achternamen uit het online artikel te verwijderen. De Stentor heeft dit verzoek afgewezen.

DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN

Klagers stellen – samengevat – het volgende. In het interview met Keukenkamp ging het in eerste instantie over de gebeurtenissen in Sziget. Keukenkamp vroeg of het op Lowlands ook zo eraan toeging, waarop zij hebben geantwoord dat iedereen meestal voor zichzelf drugs mee neemt. Vervolgens heeft de fotograaf een foto van hen gemaakt, waarna Keukenkamp vroeg naar hun namen. Klagers hebben in eerste instantie alleen hun voornamen gegeven, maar na aandringen ook hun achternamen, onder de voorwaarde dat die niet zouden worden gepubliceerd. Die achternamen had Keukenkamp alleen nodig voor eigen gebruik, om aan het eind van de dag nog te kunnen reconstrueren welke naam bij welk verhaal hoorde. Als klagers hadden geweten dat hun achternamen gepubliceerd zouden worden, dan hadden ze die niet verstrekt.
Later die dag zagen klagers dat er een artikel was verschenen waarin zij zich niet konden vinden. Keukenkamp had moeten begrijpen dat hij de door klagers verstrekte informatie anders had moeten verwerken, aangezien zij op de zogeheten ‘biblebelt’ wonen. Klagers vinden het vooral bezwaarlijk dat hun volledige namen en woonplaats in deze context zijn vermeld. Die vermelding heeft ook geen toegevoegde waarde.
Klagers hebben er begrip voor dat de Stentor niet al hun gegevens wil verwijderen, maar begrijpen niet dat hun verzoek om verwijdering van hun achternamen niet is gehonoreerd. Ook al zou Keukenkamp niet hebben begrepen dat zij geen toestemming hadden gegeven om hun achternamen te publiceren, dan nog behoren die te worden verwijderd. Met de vermelding daarvan wordt hun privacy onnodig aangetast en met de weigering om die te verwijderen doet de Stentor hen ernstig tekort.
Op de zitting voegen klagers hieraan nog toe dat de opsomming van de drugs zie zij in de tent hadden liggen, grappig – en niet feitelijk – was bedoeld. Daarmee bekennen ze eigenlijk iets strafbaars te doen. Het bezwaar tegen de vermelding van hun achternamen en tegen de weigering tot verwijdering daarvan, moet in dat verband worden bezien.

Keukenkamp en de Stentor stellen daar – eveneens samengevat – het volgende tegenover. Keukenkamp is met open vizier te werk gegaan. Het was voor klagers zonder meer duidelijk dat het ging om een interview met foto voor de krant. Zij  hebben vrijwillig geposeerd voor de foto en nergens in het gesprek meegedeeld dat zij niet met hun naam in de krant wilden. Integendeel, zij hebben hun namen voor Keukenkamp gespeld en Keukenkamp heeft hun uiterlijke kenmerken genoteerd zodat bij de foto correct vermeld kon worden wie wie was.
Keukenkamp wilde geen anoniem verhaal maken, maar zocht naar bezoekers die geen bezwaar hadden tegen vermelding van hun naam en eventueel publicatie van hun foto. Het gebruik van toetsbare informatie zoals naam, woonplaats en andere informatie is van groot belang in de journalistieke verslaggeving. Lezers, kijkers en luisteraars moeten de betrouwbaarheid zoveel mogelijk kunnen toetsen. Daarnaast is de openheid van Lowlands-bezoekers over drugsgebruik ook illustratief voor hoe normaal drugsgebruik daar is. De openheid van klagers is daarvan een voorbeeld en de geposeerde foto en hun namen dragen bij aan de zeggingskracht van het artikel.
Keukenkamp en de Stentor hebben de indruk dat klagers vooral spijt hebben dat zij aan het artikel hebben meegewerkt. Hun standpunt is eigenlijk dat Keukenkamp hen tegen zichzelf in bescherming had moeten nemen. De groep heeft als woonplaats […] opgegeven, maar zij hebben tijdens het interview op geen enkel moment tegen Keukenkamp gezegd dat hun gedrag op een festival – zoals beschreven in het artikel – problemen oplevert met het thuisfront dan wel de werkgever of de sociale omgeving. Keukenkamp en de Stentor betwisten met klem dat zij volwassen mannen die in alle openheid meewerken aan een interview, hun naam spellen en poseren voor een foto in de krant, ondanks die medewerking tegen zichzelf in bescherming zouden moeten nemen. In dit kader is ook relevant dat klagers zelf opperden hun lachgasattributen prominent in beeld te brengen.
Ten slotte wijzen Keukenkamp en de Stentor erop dat zij niet verantwoordelijk zijn voor de vindbaarheid van het artikel via Google.

BEOORDELING VAN DE KLACHT

Kern van de klacht is dat met de vermelding van de achternamen van klagers hun privacy onnodig wordt aangetast en dat het verzoek tot verwijdering van hun achternamen ten onrechte is geweigerd.

Keukenkamp en de Stentor hebben aangevoerd dat klagers hun volledige namen hebben genoemd, wisten dat die gepubliceerd zouden worden en ter zake geen enkel voorbehoud hebben gemaakt. Volgens klagers hebben zij hun achternamen alleen verstrekt onder de uitdrukkelijk voorwaarde dat Keukenkamp die alleen zou gebruiken voor zijn eigen administratie. De Raad kan niet vaststellen welk standpunt juist is en laat daarom in het midden of Keukenkamp en de Stentor er terecht van zijn uitgegaan dat zij met toestemming van klagers zijn overgegaan tot publicatie van hun achternamen.

Wat daar ook van zij, Keukenkamp en de Stentor hadden naar aanleiding van het verzoek tot verwijdering van de achternamen van klagers (alsnog) een afweging moeten maken tussen het belang dat met de publicatie van die namen is gediend en de privacybelangen van klagers.
Die afweging had moeten leiden tot het oordeel dat met het gepubliceerd houden van de achternamen van klagers hun privacy verder wordt aangetast dan in het kader van de berichtgeving redelijkerwijs noodzakelijk is.
Enerzijds worden klagers in verband gebracht met strafbare feiten, terwijl zij door de combinatie van gegevens die in het artikel zijn vermeld min of meer algemeen herkenbaar zijn. Anderzijds kunnen de achternamen van klagers verwijderd worden zonder dat dit afbreuk doet aan de inhoud, nieuwswaarde en betrouwbaarheid van de (gearchiveerde) berichtgeving.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat Keukenkamp en de Stentor journalistiek onzorgvuldig hebben gehandeld door het verzoek van klagers tot verwijdering van hun achternamen af te wijzen.

Relevante punten uit de Leidraad van de Raad: C.1 en D.
Relevante eerdere conclusie van de Raad: RvdJ 2019/11

BESLISSING

S. Keukenkamp en de Stentor hebben journalistiek onzorgvuldig gehandeld.

De Raad voor de Journalistiek doet de aanbeveling aan de Stentor om deze conclusie integraal of in samenvatting te publiceren.

Zo vastgesteld door de Raad op 24 januari 2020 door mw. mr. A.E. van Montfrans, voorzitter, L.A.M.M. Donders, mw. A. Karadarevic, mw. drs. E.M.H. Lemaier en A. Olgun, leden, in tegenwoordigheid van mw. mr. D.C. Koene, secretaris.