X / J. Haspels en de hoofdredacteur van het AD

Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van

X

tegen

J. Haspels en de hoofdredacteur van het AD

De heer X te [woonplaats], België, heeft op 10 november 2024 een klacht ingediend tegen mevrouw J. Haspels en de hoofdredacteur van het AD (hierna gezamenlijk: het AD). Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie van partijen betrokken van 13 december 2024, en 14 en 31 januari 2025 .

Voorafgaand aan de inhoudelijke behandeling heeft Raadslid M. Thie zich verschoond, om elke schijn van belangenverstrengeling te vermijden. De klacht is vervolgens met instemming van partijen behandeld door de voorzitter en de overige drie leden.

De klacht is mondeling behandeld op de zitting van de Raad van 7 februari 2025. Klager is daar vertegenwoordigd door de heer L. Lambert, jurist te Terneuzen. Namens AD waren Haspels, de heer P. van den Bosch, hoofdredacteur AD Regio, en de heer mr. L. Tordoir, senior jurist DPG Media, aanwezig.

Op 28 maart 2025 heeft de secretaris van de Raad aan partijen meegedeeld dat de Raad het, gelet op de aard van de zaak, opportuun heeft geacht een deskundigenadvies te vragen.

Het deskundigenadvies is op 6 juni 2025 aan partijen gestuurd. Klager heeft daarop schriftelijk gereageerd op 17 juni 2025 en het AD op 19 juni 2025.

DE FEITEN

Op 10 juni 2024 is op de website van het AD de zesdelige podcast-serie “Het Habbo-mysterie” voorzien van een trailer en aangekondigd als volgt:
“Over de mysterieuze verdwijning en dood van de Scheveningse Anja van der Zwan. Op het online spel Habbo Hotel ontmoet ze een Belgische vrouw, waarvan ze compleet in de ban raakt. Wie is zij? En wat bewoog Anja om met haar familie te breken en het grote familiehuis in Scheveningen weg te geven?”

Vervolgens is tussen 17 juni en 23 juli 2024 elke week een aflevering verschenen onder het label ‘waargebeurde misdaad’/‘true crime’, met een variërende duur tussen 30 en 45 minuten.

De begeleidende tekst van aflevering 1 met de kop “Hier op Scheveningen” luidt:
“Misdaadjournalist Jorina Haspels stuit op een crowdfundings-actie voor Anja van der Zwan, een Scheveningse die gekidnapt zou zijn door een Belgische vrouw die ze ontmoet had op het computerspel Habbo Hotel. Het verhaal lijkt te vreemd om waar te zijn, maar als Jorina in de zaak duikt blijkt het nog gekker dan ze in de eerste instantie dacht… Anja verdwijnt uit het niets uit het leven van haar familie. Ze is praktisch doof en licht autistisch, dus haar familie maakt zich ernstige zorgen. Hoe heeft het zover kunnen komen? En welke rol speelt haar Habbo-vriendin hierin? Jorina heeft duizend vragen, maar we beginnen bij het begin. Wie was Anja?”
Deze aflevering bevat onder meer de volgende passage:
Haspels: “En zo stuit ik op een absurd verhaal. Een verhaal over een gecompliceerde vriendschap.” (…) “Over intrige.” (…) “Over het verdwijnen van een kwetsbare vrouw.” (…) “Over goede bedoelingen. Bedoelingen die niet altijd goed uitpakten.”(…) En zelfs over een dood. Een dood die veel vragen oproept.”
Een mannenstem: “(…) Ik zeg ja dat ze haar hebben dood gemaakt.”
Haspels: “Ja?”
Een mannenstem: “Dat durf ik te zeggen ja.”
Haspels: “Je luistert naar Het Habbo-mysterie. Een podcast van AD Haagse Courant, het AD en de aangesloten regionale dagbladen. (…)”

De tekst behorend bij aflevering 2 met de kop “Hotelkamers” luidt:
“Anja spendeert steeds meer tijd op Habbo. Ze lijkt wel verslaafd. Ze ontmoet vrienden van Habbo Hotel in het echt en spreekt ook voor het eerst af met [Y] [voornaam van de vrouw van klager]. Dan lijkt alles in sneltreinvaart te gaan… Ze gaat bijna ieder weekend en iedere vakantie met [Y] weg. Ze mist verjaardagen en feestdagen van haar eigen familie. De familie vindt het aanvankelijk leuk, ze zijn blij dat Anja een vriendin heeft, maar dan beginnen ze toch argwaan te krijgen en zich zorgen te maken over het welzijn van Anja. Het schijnt dat er een foto rouleert op het internet waar ze opstaat met een groot pak geld. Daarnaast wordt Anja ziek…”

En aflevering 3 met de kop “Uitgecheckt” is voorzien van de volgende begeleidende tekst:
“Anja is verdwenen. De familie maakt zich zorgen. De politie wordt ingeschakeld, de vader van Anja gaat er langzaamaan aan onderdoor. Anja komt nog wel twee keer langs bij het appartement aan de Renbaanstraat om spullen op te halen. Dit doet ze niet alleen, maar onder begeleiding van beveiligers. Een van de beveiligers heeft het gevoel dat er iets helemaal niet in de haak is…”

Aflevering 4 heeft de kop “Geen graf” en is gedateerd op 9 juli 2024. De begeleidende tekst bij deze aflevering luidt:
“De familie komt er via een brief van de overheid achter dat Anja is overleden. Ze schrikken zich helemaal rot. Meteen proberen ze te reconstrueren wat er met haar gebeurd is. Hoe is ze overleden? Wat is er precies gebeurd? Waar ligt ze begraven? En is er wel goed voor haar gezorgd? Tot grote schrik van de familie blijkt tot overmaat van ramp dat Anja’s erfenis naar de echtgenoot van [Y] gaat, [X] [voornaam klager]. Ook het familiehuis, waar Stephanie [nicht van Anja, RvdJ] woont met haar twee kinderen. De familie van der Zwan heeft nog nooit een rechtszaal van binnen gezien, maar toch gaan ze nu het gevecht aan.”
In deze aflevering zegt Haspels onder meer het volgende:
“Anja die met botbreuken naar het ziekenhuis werd gebracht. Geen natuurlijke dood. Betekent dit dat Anja vermoord is? Zou dat echt zo zijn? Haar dood roept in elk geval wel veel vragen op. (…)”
en:
“Uit het politieonderzoek komt naar voren dat Anja een natuurlijke dood is gestorven. Hoewel er geen lichaam meer is, kan de politie toch onderzoek doen naar de dood van Anja. Ze [de zus van Anja, RvdJ] krijgt de beschikking over het medisch dossier van haar. Anja blijkt baarmoederhalskanker te hebben gehad. Dat was er met haar aan de hand toen ze voor de uitslag naar het ziekenhuis ging en Wilma niet mee kon. Ze is er wel aan behandeld, maar de kanker was toch weer teruggekomen en nu ook uitgezaaid naar haar botten, die daardoor broos en breekbaar waren. Dat heeft een breuk in haar arm veroorzaakt. De pijn in haar been kwam door de teruggekomen kanker. Er was daar niets gebroken. Er waren ook nog ribfracturen, maar die waren al ouder. Door de kanker was Anja al heel ziek. En toen ze in het ziekenhuis werd opgenomen had ze ook nog een infectie onder de leden. Die is haar zeer waarschijnlijk fataal geworden. De familie had geen flauw idee dat dit met Anja aan de hand was en dat dit de toestand verklaart waarin ze naar het ziekenhuis werd gebracht. Anja is dus niet vermoord. En wat betreft het opstellen van het testament, belangrijke vraag hierbij is of Anja wel wilsbekwaam was toen ze een maand voor haar dood haar testament opmaakte.”
Aan het eind van de aflevering zegt Haspels nog het volgende:
“Dat [X] het niet goed voor heeft met de familie, snap ik ook wel weer. Hij en zijn vrouw worden beticht van moord. Dat ze uit zijn op Anja’s huis en geld. Terwijl zij misschien naar hun beste weten voor Anja hebben gezorgd. Ja, ik kan me voorstellen dat dit echt naar is. Aan de andere kant, wat denk je dan? Dat een familie klakkeloos accepteert dat ze iemand kwijt raken aan iemand die ze niet kennen?”

Aflevering 5 met de kop “Nooit gezien” en gedateerd op 16 juli 2024 heeft de volgende begeleidende tekst:
“Wie zijn [Y] en [X]? Jorina gaat naar België om daar achter te komen. Online vindt ze namelijk helemaal niks, behalve een magazine van de lokale motorclub waar [X] en [Y] blijkbaar lid van zijn. Ze gaat naar hun woonplaats. Wat is [Y] voor een type en waarom heeft ze Anja onder haar hoede genomen? Was ze alleen op het geld van Anja uit, zoals de familie van Anja denkt? Sterker nog, de familie claimt dat Anja er 2,5 jaar gegijzeld is geweest. Jorina spreekt met de buren van [Y]. Die denken dat er geen opzet in het spel is geweest. Het zijn aardige, behulpzame mensen die erg op hun privacy zijn. Wel kon [Y] zich soms helemaal in vriendschappen verliezen, vertelt de overbuurvrouw. Misschien is dit nu ook wel gebeurd. En Anja, die tweeënhalf jaar op de zolder van het Belgische echtpaar gewoond zou hebben. Die hebben ze nooit gezien…”
In deze aflevering vertelt Haspels onder meer:
“Annet, met wie ik deze podcast maak, en ik gaan naar België. Eindelijk. Naar het dorp waar [Y] en [X] wonen. We zullen hun achternaam in deze aflevering niet noemen. En hun woonplaats ook niet.”(…)
en
“Maar goed [X] en [Y] hebben nog steeds niet gesproken. Gelukkig zit er wel schot in de zaak. Want na ons bezoek in België krijg ik al snel een mail van [X] zelf. En maken we een concrete afspraak. Maar vlak ervoor zegt hij af. (…)
Na twee weken lukt het wel. We spreken af in Antwerpen. Urenlang praat ik met hem over de zaak. (…) We hebben niks opgenomen omdat dit het zogenaamde informele gesprek was. Dus aan het eind van het gesprek blijft dus wel de vraag op tafel liggen, willen ze nog een keer meewerken, maar dan met een lopende recorder. Uiteindelijk krijg ik het verlossende telefoontje. Van de advocaat van [Y] en [X]. Ze doen mee.”
Iets later is te horen dat [Y] antwoorden geeft (ingesproken door een stemacteur) op vragen van Haspels. Haspels zegt tot besluit van deze aflevering:
“Maar het blijft het verhaal van de familie Van der Zwan tegen het verhaal van [Y] en [X]. Of is er toch nog cruciaal bewijs te vinden dat het ene verhaal toch sterker is dan het andere? Dat hoor je in de volgende aflevering.”

Ten slotte heeft de laatste aflevering, gedateerd 23 juli 2024, de kop “Op straat gezet” en de volgende begeleidende tekst:
“De nasleep. Er komen steeds meer rechtszaken. Stephanie en haar zus gaan er bijna aan onderdoor. Stephanie is bang dat ze op straat komt te staan met haar twee zoontjes. Hoe heeft het zover kunnen komen? Wat wil de familie van Anja bereiken om toch een vorm van berusting te vinden?”
In deze aflevering wordt de podcast als volgt afgesloten:
“En zo zijn we aan het einde van deze podcast. Wat een reis was dit. Het begon allemaal met een mailtje waarvan ik dacht, dit is wel heel onwaarschijnlijk. Toen ik op het mailtje inging, kwam ik uiteindelijk bij de familie Van der Zwan over de vloer. En ze bleken heel open, warm en hartelijk. Ze lieten me alles zien. Hun familieband, hoe ze leven, zonder gêne, ook als ze wisten dat ze fel waren of niet helemaal tactisch. Wat je ziet is wat je krijgt. Maar [X] en [Y] maakten het me een stuk moeilijker. Pas na lange tijd aandringen was alles wat ik kreeg twee gesprekken op neutraal terrein waarvan ze de laatste tot in de puntjes konden voorbereiden en ik hun stemmen niet mocht laten horen. Als ik nu alles op een rijtje zet dan denk ik dat de vriendschap tussen [Y] en Anja op een fijne manier begon. (…) Ze hadden lol met elkaar maar geleidelijk aan veranderde die vriendschap in iets giftigs en ik kan hier nu alles nog een keer herhalen. Herhalen wat de familie van Anja aan de ene kant zegt. En [Y] en [X] aan de andere kant. Alle tegenstrijdigheden die in het verhaal zitten. (…) En het wrange is, de vrije wil van volwassenen staat voorop. Anja mocht verdwijnen. Anja kon haar testament opstellen. Het was haar laatste wilsbeschikking. Gelijk hebben is nog iets anders dan gelijk krijgen.”

DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN

Klager stelt – kort samengevat – het volgende. Hij en zijn vrouw worden ernstig en op onjuiste gronden in de podcastserie gediskwalificeerd. Zij worden niet alleen ten onrechte ervan beschuldigd Anja financieel te hebben uitgebuit, ook wordt de suggestie gewekt dat zij Anja hebben vermoord. Haspels heeft dit bewust gedaan, omdat zij partijdig is; zij is onder meer op Facebook bevriend met de familie van Anja en heeft interactie met betrekking tot lasterlijke berichten. Verder heeft Haspels in haar voice-overs en in enkele gevallen als familie van Anja aan het woord is, onvoldoende onderscheid gemaakt tussen feiten, beweringen en meningen. Bij beweringen van klager of zijn vrouw maakt Haspels daarentegen wel duidelijk dat dit hun woorden zijn, waarbij zij benoemt dat voor hun beweringen geen bewijs bestaat. Ook de conclusies van deskundigen worden als feit gepresenteerd, terwijl daarop wel wat valt af te dingen. Daarnaast wijst klager erop dat bijna alle beschuldigingen worden geuit door personen met wie hij en zijn vrouw in conflict zijn. De familie van Anja heeft een duidelijk belang bij de suggestie dat klager en zijn vrouw misbruik hebben gemaakt van Anja en ook met een beveiliger bestaat een conflict. Beschuldigingen mogen echter niet worden gepubliceerd zonder deugdelijke grondslag. Gelet op de feiten die bij Haspels bekend waren, wist zij ten tijde van het publiceren van de beschuldigingen al dat daarvoor geen grondslag bestond. Door de opzet van de afleveringen is de podcast te eenzijdig en tendentieus, en daarmee criminaliserend voor klager en zijn vrouw. De door klager aangeleverde ontlastende bewijzen – zoals over de beschuldiging van financiële uitbuiting van Anja – zijn genegeerd of verdraaid.
Daarbij komt dat slechts in anderhalve uitzending aandacht is besteed aan de kant van het verhaal van klager en dat van zijn vrouw, terwijl in diverse afleveringen onwaarheden en valse beschuldigingen jegens hem zijn geuit. Hun wederhoor werd bovendien pas voltooid nadat al twee beschuldigende afleveringen waren gepubliceerd. Ten aanzien van door Haspels zelf getrokken conclusies waardoor klager wordt gediskwalificeerd, heeft helemaal geen wederhoor plaatsgevonden. Bovendien heeft Haspels de inhoud van de interviews met klager en zijn vrouw gebruikt in televisie- en radio-interviews, zonder opnieuw om toestemming voor publicatie te vragen. Klager heeft het gebruik van zijn interview in die context niet kunnen verwachten.
Verder meent klager dat de classificatie van de podcastserie als ‘Waargebeurde misdaad’ de onjuiste suggestie van schuld en criminaliteit wekt. Anja is niet vermoord en ook verder is geen sprake van strafbare handelingen of van een ‘mysterieuze verdwijning en dood’. Anja was traceerbaar en is op natuurlijke wijze overleden in het ziekenhuis. Door de eenzijdige en tendentieuze opzet is er geen balans in de verhalen van de twee families.
Klager vindt ook dat de privacy van hem en zijn vrouw disproportioneel is aangetast. Tijdens het onderzoek werd persoonlijke informatie verstrekt aan mededorpsbewoners en werden foto’s getoond van klagers vrouw. Ook het opvragen van de uittreksels van het strafregister betrof een inbreuk op de privacy. Het was verder niet nodig de voornamen van klager en zijn vrouw in de afleveringen te noemen. Er was immers geen maatschappelijk belang om de privacy op deze wijze aan te tasten. Doxing [het verzamelen of delen van persoonsgegevens om iemand te intimideren, RvdJ] is in de hand gewerkt, doordat – door vermelding van de naam van de regionale collega en het aantal inwoners van de woonplaats van klager – alsnog de woonplaats kan worden achterhaald. Er is op sociale media ook daadwerkelijk sprake geweest van doxing door de familie van Anja. Tot slot stelt klager dat Haspels het berichtenverkeer van de vrouw van klager niet publiek mocht maken, omdat daarvoor geen toestemming was verleend. Ditzelfde geldt voor de audio-opname van de mishandeling door de familie van Anja, nu hij daarvan slachtoffer is.

Volgens het AD volstaat klager met algemeen geformuleerde klachten, maar maakt hij niet duidelijk welke onjuistheden de afleveringen bevatten. Het AD reageert daarom alleen op de klachten die concreet genoeg zijn. Omdat een sterk vermoeden bestaat van manipulatie en misleiding, valt deze zaak onder de classificatie ‘waargebeurde misdaad’. Bovendien loopt in Vlaanderen een strafrechtelijk onderzoek naar klager en is hij in Nederland in een civielrechtelijke zaak betrokken door de familie van Anja. Door de (strafrechtelijke) onderzoeken is de classificatie journalistiek toelaatbaar, ook als klager en zijn vrouw uiteindelijk in alle instanties gelijk krijgen.
Het AD betwist dat de podcastserie eenzijdig en tendentieus is. In een podcastserie is sprake van een verhaalopbouw. Daarom worden in een bepaalde aflevering vragen gesteld over feiten die in het onderzoek werden gevonden – zoals het grote bedrag dat Anja lijkt te hebben uitgegeven voor gezamenlijke vakanties met de vrouw van klager – die pas in een latere aflevering worden beantwoord. Zo komt in aflevering 5 aan bod hoe het volgens klager en zijn vrouw met de financiën is gegaan. Dit is niet bezwaarlijk, omdat de podcastserie als een geheel moet worden gezien. Ook bij reguliere journalistieke producties geldt dat het wederhoor bij voorkeur, maar dus niet altijd, in dezelfde publicatie moet worden weergegeven. Klager is voldoende ruimte voor wederhoor geboden. Er is veel mailcontact geweest en er is zeven uur met klager en zijn vrouw gesproken. Ook zijn er diverse e-mails met vragen gestuurd toen nieuwe informatie werd gevonden.
Het standpunt van klager dat de beschuldigingen van de beveiliger onbetrouwbaar zijn wegens een conflict of eigen belang, volgt het AD niet. Hij is een onafhankelijke getuige die nota bene door Anja dan wel de vrouw van klager was ingehuurd. Bovendien wordt in de podcast uiteindelijk duidelijk gemaakt dat de beveiliger ongelijk heeft ten aanzien van zijn bewering dat Anja is vermoord, omdat zij een natuurlijke dood is gestorven. Ten tijde van de eerste aflevering was overigens nog niet duidelijk hoe de podcastserie zou eindigen. Op een gegeven moment was weliswaar duidelijk dat Anja een natuurlijke dood was gestorven, maar toen bestond nog de beschuldiging dat klager en zijn vrouw aan Anja zorg zouden hebben onthouden. Hoe het onderzoek naar die beschuldiging zou aflopen, was niet bekend. Hoewel Haspels ten tijde van het plaatsen van de afleveringen al wel verder was in het onderzoek en dus meer feiten kende, paste het om die feiten nog niet te verstrekken; de luisteraar kon zo worden meegenomen in de zoektocht naar de waarheid, die Haspels heeft doorlopen.
Verder weerspreekt het AD de door klager concreet gestelde onjuistheden. Zo kan in diverse stukken bewijs worden gevonden voor de doofheid en botbreuken van Anja. Daarbij komt dat de botbreuken een reden voor de Nederlandse politie waren om onderzoek te doen naar de doodsoorzaak. De bevindingen van de experts zijn niet als feiten gepresenteerd. Zij hebben slechts hun voorzichtige conclusies gedeeld op basis van al het bewijsmateriaal dat het AD bezat, zoals gesprekken tussen Anja en de vrouw van klager (die door Anja waren bewaard), gesprekken tussen Anja en een tante, en teksten die Anja zelf heeft geschreven.
Ten slotte is de privacy van klager en zijn vrouw niet disproportioneel aangetast. Hun achternaam en de regio waarin zij wonen zijn niet genoemd en bij het buurtonderzoek is zorgvuldig en met open vizier te werk gegaan. Dat klager te maken heeft met doxing of negatieve reacties op sociale media, valt buiten de verantwoordelijkheid van het AD.

DESKUNDIGENADVIES

Vanwege de journalistieke ontwikkelingen en meer principiële vragen die zich in deze zaak voordoen heeft de Raad gemeend dat het voor een goede oordeelsvorming opportuun is advies te vragen aan deskundigen. De kernvraag luidt: Kan het genre dat zich in deze zaak voordoet – storytelling in diverse, niet direct voor iedereen vrij toegankelijke, afleveringen van een podcast – in het algemeen worden beoordeeld op grond van de huidige Leidraad van de Raad en zo ja: hoe?

In het deskundigenadvies wordt onder meer vermeld:
“De Leidraad geldt voor alle journalistieke gedragingen, ook voor verhalende journalistiek. Het belangrijkste uitgangspunt is dat de journalist waarheidsgetrouw is. Gelet op de bijzondere kenmerken en risico’s kunnen bij de beoordeling van klachten over verhalende journalistiek sommige afwegingen of vragen relevanter zijn dan andere.”

Verder worden enkele handreikingen gedaan ten aanzien van de afwegingen en vragen die gesteld kunnen worden bij het beoordelen van onder meer waarheidsgetrouwheid (Leidraad A.):
“Omwille van de spanningsopbouw kan de journalist ervoor kiezen het verhaal zo te vertellen dat de ontknoping later of pas aan het einde komt. De vraag is in hoeverre hij ‘onderweg’ minder waarheidsgetrouw is om het publiek te boeien, bijvoorbeeld door andere scenario’s te suggereren, zonder te melden dat het niet meer dan mogelijkheden zijn. Dat weegt zwaarder als hij zelf de uitkomst weet, maar verzwijgt tot (bijvoorbeeld in de laatste aflevering van een serie) het hem beter uitkomt. En het weegt nog zwaarder als mensen daardoor, zonder deugdelijke grond, beschuldigd worden en/of beschadigd kunnen raken. Ook als aan het einde alles wordt rechtgezet, omdat de journalist er, ondanks zijn inspanningen, niet van mag uitgaan dat zijn publiek alles, tot en met het einde, tot zich neemt.”
en publicatie (Leidraad C.):
“Indien een publicatie wordt aangekondigd onder de noemer ‘waargebeurde misdaad’
(of iets vergelijkbaars) moet de publicatie voldoen aan de kwalificaties dat er waarheidsgetrouw wordt bericht en dat het een misdrijf betreft of tenminste een gegrond vermoeden van een misdrijf.”

De conclusie van het deskundigenadvies luidt:
“De Leidraad biedt in beginsel voldoende houvast bij de beoordeling van klachten over
publicaties die je als verhalende journalistiek kunt bestempelen. De journalist dient in
beginsel aan dezelfde zorgvuldigheideisen te voldoen als bij alle andere vormen journalistiek. Het gaat bij de toetsing vooral om het besef dat er sprake is van bijzondere kenmerken. Eigenlijk vraagt het genre om grotere zorgvuldigheid omdat de risico’s groter zijn: de journalist breekt met conventies van klassiekere journalistieke vormen en zoekt creatieve vrijheid. Dat kan mooie, belangrijke verhalen opleveren, maar er bestaat wel meer risico dat zij minder waarheidsgetrouw zijn en meer negatieve impact hebben op betrokkenen.”

REACTIES VAN PARTIJEN OP HET DESKUNDIGENADVIES

Klager is tevreden met het deskundigenadvies omdat het onderschrijft dat in de Leidraad voor verhalende journalistiek geen uitzonderingspositie nodig is. De experts zijn duidelijk van oordeel dat verhalende vormen van journalistiek zelfs meer risico’s met zich meebrengen op het gebied van eenzijdigheid, speculatie en het schaden van betrokkenen. De schadelijke gevolgen van een op sensatiebeluste podcast waarin ongegronde beschuldigingen worden geuit ondervindt hij aan den lijve, aldus klager.

Het bevreemdt het AD dat in het deskundigenadvies wordt geconcludeerd dat de Leidraad ‘in beginsel’ voldoende houvast biedt bij de beoordeling van klachten over publicaties die je als verhalende journalistiek kunt bestempelen, maar dat daarin vervolgens wordt gesteld dat het genre om grotere zorgvuldigheid vraagt. Dat zou betekenen dat de toets die de Raad op grond van de Leidraad uitvoert, afhankelijk is van de aard van de publicatie. De Leidraad is juist zo opgesteld dat deze onafhankelijk is van het mediumtype. Het AD heeft er ook grote moeite mee dat in het deskundigenadvies al een invulling wordt gegeven aan enkele uitgangspunten van de Leidraad en in enkele gevallen de Leidraad zelfs aanvult. Dit is bijvoorbeeld het geval ten aanzien van hetgeen is vermeld onder ‘waarheidsgetrouwheid’ en ‘publicatie’. Daarom is het AD van oordeel dat de Raad de klacht moet beoordelen overeenkomstig de huidige Leidraad, waarbij hij niet kan en mag putten uit de invullingen en aanvullingen zoals deze in het deskundigenadvies zijn opgenomen. Dat zou namelijk betekenen dat de spelregels tijdens de wedstrijd worden veranderd. Het deskundigenadvies kan dus niet als handreiking bij de beoordeling worden gebruikt. Indien de Raad alsnog van oordeel is dat de huidige Leidraad onvoldoende handvatten biedt om een oordeel te vellen, dan zal hij zich van een oordeel moeten onthouden.

BEOORDELING VAN DE KLACHT

Volgens de conclusie in het deskundigenadvies volstaat de huidige Leidraad om het genre van de verhalende journalistiek te toetsen aan de daarin genoemde journalistieke zorgvuldigheidsnormen. De Raad kan zich vinden in die conclusie en heeft dan ook “Het Habbo-mysterie” getoetst aan de standaarden die zijn neergelegd in de huidige Leidraad.

De kern van de klacht bevat de volgende onderdelen:
1. de classificatie ‘waargebeurde misdaad’/‘true crime’ is misleidend;
2. de journalist is partijdig;
3. de berichtgeving is eenzijdig en tendentieus;
4. de podcastserie bevat ongegronde beschuldigingen zonder deugdelijke toepassing van wederhoor;
5. de privacy van klager is ernstig geschonden tijdens het productieproces van de podcast en AD heeft zich schuldig gemaakt aan doxing;
6. de podcastserie bevat onjuistheden van feitelijke aard;
7. het gebruik van de expertanalyses is onzorgvuldig.

De Raad zal zich bij de beoordeling van de klacht tot deze onderdelen beperken.

Ad 1.
De Raad stelt vast dat er geen breed gedragen definitie bestaat van de classificatie ‘true crime’ of ‘waargebeurde misdaad’. Verwacht mag worden dat in ieder geval beide elementen (‘waargebeurd’ en ‘misdaad’) aan de orde zijn in een publicatie die als zodanig is geclassificeerd. Nu met een dergelijke classificatie/rubricering voornamelijk wordt beoogd de aandacht van het publiek te trekken, meent de Raad dat de uitgangspunten die gelden voor een kop boven een artikel ook hier hebben te gelden. De Raad overweegt dat de classificatie een zekere vergroving van de inhoud van de bijbehorende publicatie mag bevatten gelet op het beschreven doel. De grenzen van journalistieke zorgvuldigheid worden echter overschreden als de classificatie onvoldoende grond vindt in de publicatie. Naar het oordeel van de Raad is hier in dit geval sprake van. Uit de podcastserie is niet gebleken dat sprake is geweest van een waargebeurde misdaad noch dat daarvoor een gegrond vermoeden bestaat. Een dergelijke conclusie kan immers niet worden getrokken aan de hand van de aangehaalde bronnen, hetgeen Haspels – uiteindelijk – ook niet doet. Dat na het verschijnen van de podcastserie in Vlaanderen een politieonderzoek naar de betrokkenheid van klager en zijn vrouw is gestart, maakt dit niet anders. Dit onderdeel van de klacht is gegrond.

Ad 2.
De journalist is vrij in de selectie van nieuws. Het is aan de journalist om te bepalen vanuit welke invalshoek(en) een onderwerp wordt belicht en in welke context het bericht wordt gebracht. Dat klager liever een andere insteek had gezien waarbij de journalist minder sympathie voor de familie Van der Zwan had laten blijken, maakt niet dat die van het AD journalistiek ontoelaatbaar is. Dit onderdeel van de klacht is ongegrond.

Ad 3. en 4.
Uitgangspunt is dat journalisten waarheidsgetrouw, controleerbaar en zo volledig mogelijk berichten. Ze vermijden eenzijdige en tendentieuze berichtgeving. Verder geldt dat beschuldigingen alleen gepubliceerd mogen worden wanneer is onderzocht of daarvoor een deugdelijke grondslag bestaat. Wie beschuldigd wordt, dient bovendien voldoende gelegenheid te krijgen om, bij voorkeur in dezelfde publicatie, te reageren op de aantijgingen.
De Raad stelt vast dat de podcast niet in zijn geheel is gepubliceerd, maar dat wekelijks één aflevering vrij toegankelijk is gemaakt. Verder heeft de Raad geconstateerd dat aflevering 1 begint met de suggestie dat klager zich schuldig heeft gemaakt aan een ernstig misdrijf en dat in aflevering 4 de doodsoorzaak van Anja bekend wordt gemaakt. Ook heeft de Raad kunnen constateren dat Haspels ten tijde van het maken van de podcastserie informatie heeft achtergehouden ten behoeve van de luisterervaring; tijdens de mondelinge behandeling is gebleken dat Haspels eerder dan de afleveringen van de podcast doen vermoeden, op de hoogte was van de doodsoorzaak van Anja. Mede gelet hierop vindt de Raad dat Haspels in onvoldoende mate de familie Van der Zwan kritisch heeft benaderd of nuances heeft aangebracht en daarmee te weinig afstand heeft genomen van de door hen gedane beschuldigingen.
Verder is naar het oordeel van de Raad geen sprake van het adequaat toepassen van wederhoor door klager pas in de vijfde aflevering aan het woord te laten over de aan zijn adres gedane, ernstige beschuldigingen.
De Raad is dan ook van oordeel dat daarmee eenzijdig en tendentieus over de kwestie is bericht.

Ad 5.
In een publicatie mag de privacy van personen niet verder worden aangetast dan in het kader van de berichtgeving redelijkerwijs noodzakelijk is. Een inbreuk op de privacy is onzorgvuldig wanneer deze niet in redelijke verhouding staat tot het maatschappelijk belang van de publicatie. Niet is gebleken dat het AD informatie heeft verstrekt waardoor klager in relatief grote kring kan worden geïdentificeerd. Dat klager wellicht door handelingen van derden en aandacht van andere media alsnog herleidbaar is geworden, kan het AD niet worden aangerekend. Dit klachtonderdeel is ongegrond.

Ad 6.
Niet is gebleken dat de podcastserie verder relevante onjuistheden bevat van feitelijke aard. Voor zover al sprake is van omissies, zijn die niet van zodanige aard dat daardoor de berichtgeving niet-waarheidsgetrouw is. In zoverre is de klacht ongegrond.

Ad. 7
Met het inschakelen van onafhankelijke deskundigen heeft het AD onderzoek verricht naar de gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden tussen Anja en klager (en zijn vrouw). Niet is gebleken dat doorslaggevende redenen bestaan om te twijfelen aan de betrouwbaarheid of juistheid van de bevindingen van deze deskundigen. Dat klager het niet eens is met de hun conclusies, kan het AD niet worden tegengeworpen. Dit klachtonderdeel is ongegrond.

Relevante punten uit de Leidraad: A., B.3, C. en C.1.
Revelante eerdere conclusies (onder meer): RvdJ 2024/14, 2018/18 en RvdJ 2018/16

CONCLUSIE

Voor zover de klacht betrekking heeft op het gebruik van de classificatie ‘true crime’, eenzijdige en tendentieuze berichtgeving en het onvoldoende toepassen van wederhoor, is de klacht gegrond. Voor het overige is de klacht ongegrond.

De Raad doet de aanbeveling aan het AD om deze conclusie integraal of in samenvatting te publiceren.

Zo vastgesteld door de Raad op 19 september 2025 door mr. S. Djebali, voorzitter, dr. H.P. Groenhart, L.C. Hauben en drs. M.M. Klaassen, leden, in tegenwoordigheid van mr. D.C. Koene, secretaris.